Човековата лична врска со личниот Бог
Извор: Свети Силуан Атонски – Архимандрит Софрониј, весник на Светивладимировата Семинарија, стр. 111-113
Му рече Господ на Пилата: Дојдов во светот за да сведочам за вистината, на што Пилат скептично одговори: Што е вистината?, и убеден дека на тоа нема одговор, тој не ни побара, дури ни од Христос, па отиде кај Евреите.
Пилат беше во право. Нема одговор на прашањето: ШТО е вистината, ако ја имаме на ум крајната вистина во коренот на целото постоење на светот.
Но ако Пилат ја имал на ум Основната или Аксиоматската вистина, ќе го формулирал прашањето онака како што требало да биде формулирано, ако прашал КОЈ е вистината? – ќе му бил даден одговор, кој малку порано, Христос, предвидувајќи го прашањето на Пилат, им го дал на своите возљубени ученици на Последната вечера и преку нив на целиот свет: Јас сум вистината.
Науката и философијата си го поставуваат прашањето: ШТО е вистината, додека христијанскиот религиски поглед секогаш ја сметал вистината за КОЈ.
Научниците и философите неретко ги сметаат Христијаните за неразумни мечтатели, додека пак, тие самите стојат цврсто на земја и се окарактеризираат како позитивисти. На интересен начин тие не ја сфаќаат целата негативност на вистината како „ШТО“. Тие не разбираат дека автентичната Вистина, апсолутната Вистина, може да биде само „КОЈ“, никогаш „ШТО“, затоа што вистината не е некоја апстрактна формула, некоја апстрактна идеа, туку самиот живот.
Всушност, што може да биде поапстрактно, понегативно од вистината како „ШТО“? И го забележуваме овој огромен парадокс низ историјата на човечкиот род, почнувајќи од падот на Адам. Замаен од неговиот логички ум, човекот живее затруено на тој начин што не само „позитивните“ наука и философија, исто како Пилат, го поставуваат прашањето „ШТО“ е вистината, туку и во религискиот живот на човекот ја наоѓаме истата голема заблуда, кога луѓето ја бараат вистината како „ШТО“.
Тие размислуваат дека ако стигнат до вистината што ја бараат како „ШТО“, ќе бидат обземени од магична моќ и ќе станат незадржливи господари на битието.
Ако во неговиот религиски живот, човекот го прифати патот на рационалното истражување, неговиот пристап кон светот неизбежно би бил пантеистички. Секој пат кога теологизирачкиот ум со својата сопствена сила се обидува да испитува за да ја дознае вистината за Бог, без разлика дали разбира или не, фатално паѓа во истата грешка во која се пропаднати и науката и философијата и пантеизмот – разбирањето на вистината како „ШТО“.
Преку разумот никогаш не може да се стигне до вистината како „КОЈ“. Бог како „КОЈ“, може само да се познае преку заедница во битието – т.е само преку Светиот Дух. Старецот Силуан постојано го потенцираше ова.
Самиот Бог зборува за ова:
– Кој не Ме љуби, не го запазува словото Мое; а словото, што го слушате, не е Мое, туку на Мојот Отец, Кој Ме прати. Ова ви го реков, бидејќи сум со вас… А Утешителот, пак, Духот Свети, Кого што Отецот ќе Го испрати во Мое име, Он ќе ве научи на сè и ќе ви напомни за сè што сум ви зборувал.
Искуството на православните подвижници го отфрла патот на апстрактното созерцание. Оној којшто го ограничува своето размислување за Бог кон апстрактно созерцание на Доброто, Убавината, Вечноста, Љубовта итн., е на погрешниот пат. Оној кој само ги отфрлил од себе сите емпириски форми и концепти, исто така не го нашол вистинскиот пат.
Православното созерцание за Бог не е апстрактно созерцание за Доброто, Љубовта и слично. Ниту, пак, е просто извлекување на умот од сите емпириски форми и концепти. Вистинското созерцание е дадено од Бог преку Неговото влегување во душата. Тогаш душата се созерцува со Бог и гледа дека Он љуби, Он е добар, величествен, вечен, Го гледа како божествен, неопислив. Но во апстрактното ништо не може да биде созерцано.
Фантазијата нема никаков удел во вистинскиот духовен живот, кој е целосно конкретен и позитивен. Вистинско заедничарење со Бога треба да се бара само преку лична молитва кон Личниот Бог. Вистинското духовно христијанско искуство е заедница со Бог, апсолутно слободна, и не зависи само од човечките напори и волја, како што е кај нехристијанското (пантеистичкото) искуство.
Превод од англиски јазик: Петар Кабранов