УЧЕЊЕТО НА ДВАНАЕСЕТМИНАТА АПОСТОЛИ – ДИДАХИ (ΔΙΔΑΧΗ)

Διδαχή των Δώδεκα Αποστόλων

Господовата наука до народите преку

дванаесетте апостоли

I. 1. Постојат два пата: едниот води во живот, а другиот во смрт и раз­ли­­­ката помеѓу нив е голема. (Јерем. 21, 8; 5. Мој. 30, 15-20; Мат. 7, 13-14)

2. Патот во животот е овој: прво, „сакај го Бога, Кој те создал“, а вто­­­ро, (сакај го)[1] „ближниот свој како самиот себе“. И сè што не сакаш да ти се прави на тебе, и ти немој да правиш на друг. (Мат. 22, 37-39; 7, 12)

3. Но, учењето на овие зборови лежи во ова: „Благословувајте ги оние што ве колнат, и молете се за непријателите свои“, а постете за оние што ве гонат. Зашто, „каква полза е ако ги љубите оние што вас ве љубат? Зар така не прават и незнабошците? Туку, вие треба да ги сакате оние што ве мразат“, и не ќе имате непријатели. (Мат. 5, 44-46)

4. Воздржувај се од телесните и световни желби. Ако некој „те удри по десниот образ, сврти му го и другиот“ и ќе бидеш совршен. „Ако не­­кој те потера една милја, оди со него две“. Ако некој „сака да ти ја земе гор­ната облека, дај му ја и кошулата“. Ако некој земе од твоето, не барај го (назад), бидејќи и не ќе можеш да го вратиш. (1. Петр. 2, 11; Мат. 5, 39-41)

5. „На секој што ќе побара нешто од тебе, дај му и не барај (назад). Заш­то Отецот сака на сите да им дадеш од своите дарови. Блажен е оној кој дава, според заповедите, зашто тој е невин. Тешко на оној што ќе земе. Ако некој зема затоа што има потреба, таквиот ќе биде невин; а ако зема оној што нема потреба, ќе биде суден поради што и зашто земал. Кога ќе би­де притеснет, ќе биде испитуван за тоа што го направил, и „нема да изле­зе оттаму додека не го врати и последниот динар“. (Лука, 6, 30; Дела 20, 35; Мат. 5, 26)

6. Но и за ова (давање) е речено: „Нека се испоти милостината во твоите раце, додека не познаеш кому ќе ја дадеш“. (Мудр. Сир. 12, 1)

1. II. 1.  Втората заповед од (оваа) наука (е):

2. „Не убивај, не прави прељуба“, децата не ги расипувај, не прави блуд, не кради, не гатај, не употребувај магии, не убивај дете кога ќе зачне, ни­ту, пак, не го погубувај кога ќе се роди. (2. Мој. 20, 13-16) 3. „Не посакувај ништо што е на (твојот) ближен“; „не се заколнувај, не сведочи лажно“, не клевети, не биди злопамтив. (3. Мој. 19, 12; Мат. 5, 33) 4. Не биди двосмислен, ниту, пак, двојазичен, затоа што двојазичноста е стапица на смртта (Јак. 1, 8; Изрек. 21, 6).  5. Твојот збор да не биде лажен, ниту празен, туку исполнет со дела. 6. Не биди лаком, ниту пак, граблив, ниту лицемер, ни злобен, ни­ту пак, горд. Не смислувај лош совет на твојот ближен. 7. Не мрази ни­еден човек, туку едни укорувај, за некои моли се, а некои сакај ги повеќе од душата своја.

III. 1. Сине мој, бегај од секое зло и од сè слично. 2. Не биди гневлив, заш­то гневот наведува на убиство; ни завидлив, ни избувлив, зашто од сето тоа се раѓаат убиства. 3. Сине мој, не биди похотлив, зашто похотта води кон блуд; ниту пак, бесрамен во зборувањето и со очите, зашто од сето тоа се раѓаат прељуби. 4. Сине мој, не претскажувај според летот на птиците, зашто тоа води кон идолопоклонство, ниту гаталец, ни астролог, ни лажен очистувач, и немој тоа ни да го гледаш, зашто од сето тоа се раѓа идолопоклонство. (5. Мој. 18, 10; Иса. 8, 7) 5. Сине мој, не биди лажливец, зашто лагата води кон кражба; ниту среброљубец, ни славољубив, зашто од тоа се раѓаат кражби. (2. Петр. 2, 10) 6. Сине мој, не биди незадоволник, зашто тоа води кон хула; ниту самонаметлив, ни злоумен, зашто од сето тоа се раѓаат хули. 7. Туку биди кроток, зашто „кротките ќе ја наследат земјата“ (Мат. 5, 4). 8. Биди долготрпелив и милостив и незлобив и мирен и добар, и секогаш имај страв од зборовите (Божји) што си ги чул (Иса. 66, 2). 9. Не се превознесувај, ниту ì давај на душата своја да биде дрска. Нека душата твоја не се дружи со високите (на положба), туку нека се дружи со праведните и смирените. 10. Сè што ќе ти се случи примај го како добро, знаејќи дека без Бога ништо не бива (Мат. 10, 29).

IV. 1. Сине мој, спомнувај си и дење и ноќе за оној „што ти го говори словото Божјо“, и почитувај го како Господ, зашто таму каде што се про­­по­веда за Господа, таму е и Господ[2] (Евр. 13, 7; 2. Петр. 2, 10).  2. Се­кој­днев­но ба­рај ги лицата на светите, за да најдеш спокојство во нивните зборови[3]. 3. Не создавај раздор, туку скараните смири ги. Суди праведно, и не гледај кој е кој кога треба (некого) поради престапи да искараш. (5. Мој. 1, 17) 4. Не двоуми се, дали (нешто) ќе биде или не. 5. Немој да ги пода­ваш рацете свои кога се прима, а за давање да ги стискаш (Мудр. Сир. 4, 31). 6. Ако имаш нешто (да дадеш) што со твоите раце е (заработено), дај за откуп на своите гревови (Изрек. 3, 27). 7. Не се колебај да дадеш, ниту кога ќе дадеш да жалиш, зашто ќе познаеш Кој е Добриот наградувач. 8. Не го избегнувај оној кој е во немаштија; сè што имаш подели со братот свој, и немој да кажеш дека (нешто) е твоја сопственост. Зашто ако сте заедни­ча­ри во бесмртното, колку ли повеќе сте во смртните (работи)? (Мудр. Сир. 4, 5) 9. Не ја кревај раката своја од синот свој или од ќерката своја, туку од младоста учи ги на страв Божји (Мудр. Сол. 18, 6). 10. Во лутина не за­по­ве­дај $м на својот слуга или слугинка, кои се надеваат на истиот Бог, за да не престанат да се плашат од заедничкиот ви Бог, зашто Он не доаѓа да по­вика гледајќи на лицата, туку на оние кои Духот (Свет) ги подготвил (Ефес. 6, 9). 11. А вие, пак, слугите, потчинете се на своите господари како на слика Божја, со почитување и со страв (Ефес. 6, 5). 12. Мрази го секое ли­­цемерство и сè што не Му годи на Господа (5. Мој. 4, 2; 13, 1). 13. Не ги на­пуш­тај заповедите Господови, туку држи се до тоа што си го примил, не додавај, ниту, пак, одземај. 14. Во Црквата исповедај ги своите гревови, и не пристапувај кон молитвата своја со нечиста совест (Јак. 5, 16).

Тоа е патот кон животот

V. 1. А патот кон смртта е овој:

Пред сè (тој пат) е зол и исполнет со проклетство. (Зашто на него се): убиства, прељуби, похоти, блуд, кражби, идолопоклонства, магии, гатање, отимања, лажни сведоштва, лицемерија, дводушност, лукавства, гордост, злоба, самоволие, дрскост, срамотни зборови, завист, пркос, надме­ност, фалбаџиство, не(бого)бојазливост[4] (Мат. 15, 19). 2. (По тој пат одат): гонителите на добрите, кои ја мразат вистината, љубители на лага­та, оние кои не ја знаат платата за праведноста, неприврзаници на добриот, ниту, пак, на праведниот суд, кои не бдеат над доброто, туку над зло­то, од кои кротоста и трпеливоста се далеку, кои не ги сакаат сиромаш­ни­те, кои не сочувствуваат со паталецот, кои не го познаваат својот Соз­да­тел; убијци на деца (свои), уништувачи на Божјото создание; кои го вртат лицето од сиромавиот, кои го навредуваат веќе навредениот; застапници на богатите, неправедни судии на сиромашните; преполни со секаков грев (πανθαμάρτητοι).

Деца, спасете се од сите такви.

VI. 1. Пази се некој да не те заведе од овој (вистински) пат на науката (Гос­по­дова), затоа што (таквиот) те учи без Бога. 2. Ако пак можеш да го но­сиш целиот јарем Господов, тогаш ќе бидеш совршен; а ако не можеш, кол­ку можеш, толку и прави (Мат. 11, 19-30). 3. Што се однесува до (упо­тре­ба) храната, поднеси што можеш, но посебно внимавај (да не јадеш) од жртвата идолска, зашто тоа е служење на мртвите богови (Дела 15, 29).

VII.  1. Што се однесува до Крштението, вака крштевајте:

Откако претходно сето ова го кажете (поучите), „крштевајте во името на Отецот и Синот и Светиот Дух“ во протечна вода (Мат. 28, 19). 2. Ако немаш протечна вода, крштевај во друга (вода). Ако не можеш во ладна, тогаш во топла. 3. А ако пак, немаш доволно ни една ниту, пак, дру­га, тогаш излиј вода врз главата (на крстениот) три пати: во името на Отецот, и Синот, и Светиот Дух. 4. А пред Крштевањето да постат оној што крштева и оној што се крштева, и ако можат и некои други. На оној што се крштева ќе му наредиш да пости однапред еден или два дена.

VIII. 1. А вашите пости да не бидат со лицемери (Мат. 6, 16). Зашто тие постат во понеделник и четврток во седмицата, а вие постете во среда и петок.[5] 2. И не молете се како лицемери (Мат. 6, 5), туку како што Господ заповедал во Евангелието, вака молете се (Мат. 6, 9-13; Лука 11, 2-4): „Отче наш Кој си на небото, да се свети името Твое, да дојде царството Твое, да биде волјата Твоја, како на небото, така и на земјата. Лебот наш насушен дај ни го денес, и прости ни ги нашите долгови, како што и ние им ги простуваме на нашите должници, и не воведи не во искушение, но избави не од лука­ви­от. Зашто е Твоја силата и славата за вечни векови! 3. Три пати на ден вака молете се. (Дан. 6, 10)

IX. 1. Што се однесува до Евхаристијата (Литургијата), благодарете вака (еÙцарист»сате):

2. Прво за чашата (говорете): Ти благодариме, Оче наш, за светата лоза Давидова, слугата Твој, што си ни ја објавил преку Исуса Синот Твој (του παιδός σου). Слава Ти во вечни векови! (Псал. 80, 1-20; Лука 1, 69).

3. А за лебот што се прекршува (говорете):

Ти благодариме Оче наш, за животот и спознанието (гнèсењј), што ни го објави преку Исуса Синот Твој. Слава Ти во вечни векови!

4. Како што овој леб (што го прекршуваме), кој бил растурен по го­ри­те и собран (Јован 11, 52), станал едно, така нека се собере Црквата Твоја (σου η Εκκλησία) од сите краишта на земјата во Царството Твое. Зашто Твоја е славата и силата преку Исуса Христа во вечни векови!

5.  А од вашата Евхаристија никој да не јаде и да не пие, освен крсте­ни­те во името Господово; зашто и за тоа Господ рекол: „Не давајте ја светињата на кучињата“. (Мат. 7, 6)

X. 1. По причестувањето, пак, вака благодарете:

2. Ти благодариме Отче Свети, за Твоето свето Име (Јован 17, 11, 26), кое си го вселил во нашите срца, и за спознанието и верата и бесмртноста, што ни ги објави преку Исуса Синот Твој. Слава Ти во вечни векови!

3. Владико Седржителу, Ти, сè си создал заради Твоето Име, и си дал храна и пијалак на луѓето за уживање, за да Ти благодарат; нам, пак, си ни подарил духовна храна и пијалак и вечен живот преку Твојот Син.

4. Пред сè, Ти благодариме што си Моќен (δυνατός) (Откр. 11, 17). Слава Ти во вечни векови!

5. Господи, спомни си за Црквата Твоја, та да ја избавиш од секое зло и да ја усовршиш во љубовта Твоја (1. Јов. 2,5); и собери ја од четирите ветрови, неа – осветена, во Твоето Царство, што си ì го подготвил (Мат. 24, 13). Зашто Твоја е силата и славата во вечни векови!

6. Нека дојде Благодатта Твоја, и нека помине овој свет. Осана на Бога Давидов (Мат. 21, 9, 15)! Ако некој е свет, нека пристапи, а кој не е, нека се покае. Маран ата! (Дојди Господи!) Амин! (1. Кор. 16, 22)

7. А на пророците дозволете им да благодарат, колку што сакаат.

XI. 1. Ако некој (ви) дојде и ве учи на сè ова што напред е речено, при­ме­­­те го. 2. А ако тој кој учи, застрани, и почне да ве учи друга наука за да ја расипе (оваа наука), тогаш не слушајте го (2. Јов. 10); а ако (учи) за да ја умно­жи правдата и спознанието на Господа, примете го како Господа. 3. Што се однесува до апостолите и пророците,[6] работете како што е за­пиша­но во заповедите во Евангелието (Мат. 10, 5-12). 4. Секој апостол кој доаѓа кај вас, да биде примен како Господ. 5. Но нека не останува повеќе од еден ден; ако, пак, има потреба, тогаш и вториот ден. А ако остане три де­на, тогаш е лажен пророк. 6. А апостолот кога заминува (од кај вас) ниш­то да не зема освен леб, колку до идното преноќиште (Мат. 10, 9-10); ако, пак, бара и пари, тогаш е лажен пророк. 7. И секој пророк кој говори во Ду­хот не искушувајте го и не судете го, „Зашто секој грев ќе биде прос­тен“, а овој грев нема „да се прости“ (Мат. 12, 31). 8. Но секој кој говори во Духот, не е пророк, освен ако се однесува како Господ. Значи, според на­чи­нот на однесување се препознава лажниот пророк од (вистин­ски­от) про­рок (Мат. 7, 16). 9. И секој пророк кој во Духот одредува трпеза (ја поставува за сиромашни), нема да јаде од неа, инаку е лажен пророк. 10. А секој пророк кој поучува во вистината, ако не го исполнува тоа што го збо­рува, лажен пророк е. 11. Секој, пак, пророк испробан, вистински, кој ја изградува тајната на Црквата во светот (ποιων εις μυστήριον κόσμικον Εκκλησίας – кој работи за светската тајна на Црквата), а не поучува да се прави сè она што тој го прави, нека не биде осудуван од вас, зашто тој кај Бога има суд; зашто исто така правеле и старите пророци.[7] 12. А ако некој во Духот рече: дај ми пари или нешто друго, таков да не слушате. Ако, пак, за да се даде за други кои немаат, никој да не го осудува (за тоа).

XII. 1. Секој „што доаѓа во името Господово“ (Мат. 21, 9), нека биде при­мен; а потоа откако ќе го испробате, ќе дознаете (каков е), зашто ќе имате (толку) расудување да разликувате десно и лево. 2. Ако оној што доаѓа е ми­нувач, помогнете му колку што можете, но тој да не останува кај вас по­ве­ќе од два или три дена, ако е тоа потребно. 3. Ако пак сака да се насели (кај вас), а знае некаков занает, нека работи, па нека јаде (2. Сол. 3, 10). 4. А ако не знае занает, вие погрижете се според потребата, меѓу вас да не жи­вее христијанин во безработица (1. Тим. 6, 5). 5. Ако тој не сака да ра­бо­ти, таквиот тргува со Христа. Чувајте се од таквите.

ΧΙΙΙ. 1. Секој вистински пророк што сака да се насели кај вас, „достоен е за својата храна“ (Мат. 10, 10). 2. Исто така и вистинскиот учител како ра­бот­ник е достоен за својата храна. 3. Секоја првина од плодовите од пив­ни­цата (ληνου – каца, т.е. подрум) и од гумното, од стоката и овците (2. Мој. 22, 29; 5. Мој. 18, 3-4), земи ја и дај ја на пророците, затоа што тие се ваши прво­свештеници (αρχιερεις – епископи).[8] 4. А ако немате пророк, дајте на бедните. 5. Ако подготвуваш лебови, земи и дај ја првината (од нив), спо­ред заповедта 6. Исто така, кога ќе отвориш сад со вино или масло, зе­ми ја првината и дај на пророците. 7. И од парите, и од облеката, и од сè што имаш, земи првина според својата волја и дај според заповедта (4. Мој. 15, 20-21).

XIV. 1. А во Господовата недела (κυριακη Κυριον), откако ќе се собе­ре­те заедно, кршете леб и извршувајте Евхаристија (Литургија),[9] прет­ход­но исповедувајќи ги своите гревови, за да биде чиста вашата жртва (Дела 20, 7; 1. Кор. 16, 2). 2. Секој, пак, оној, што има спор со другарот свој нека не доаѓа на собрание со вас, додека не се измират, та (со тоа) да не се извал­ка вашата жртва (Мат. 5, 23-24). 3. Бидејќи тоа е онаа (жртва) за која Господ рекол: „На секое место и во секое време ќе Ми принесувате чиста жртва, зашто Јас Сум Цар голем, зборува Господ, и Името Мое е чудесно меѓу народите“ (Малах. 1, 11).

XV. 1. Изберете си епископи и ѓакони достојни на Господа,[10] (1. Тим. 3, 3, 8) луѓе кротки и несреброљубиви и вистински и проверени, зашто тие ви служат служба на пророк и учител (Филип. 1, 1). 2. Значи, немојте да ги пре­­­зирате, зашто тие се ваши достоинственици (οι τετιμημενοι – чесници) со пророците и учителите. 3. Исправувајте се еден со друг, не во гнев, туку во мир, како што стои во Евангелието (Мат. 5, 22-26; Мат. 18, 15); а со секој оној што ќе му згреши на друг, никој да не зборува, ниту да го слушате, додека не се покае. 4. А вашите молитви и милостини и сите (ваши) дела правете ги како што имате во Евангелието на нашиот Господ.

XVI. 1.[11] Стражарете на вашиот живот; „вашите светилници да не изгаснат, и бедрата ваши да не ослабнат, туку бидете подготвени; зашто не го зна­ете часот во кој вашиот Господ ќе дојде“ (Мат. 24, 42. 44; Лука 12, 35). 2. А со­бирајте се заедно почесто, барајќи го она што им одговара (τα ανηκοντα – приличи) на вашите души. Зашто залудна ви е досегашната ва­ша вера (χρονος), ако во последно време (καιρω) не бидете совршени. 3. Зашто во последните денови ќе се намножат лажните пророци и расипници, и ов­ци­те ќе се претворат во волци, (Мат. 7, 15; Мат. 24, 12) и љубовта ќе се прет­во­ри во омраза. 4. Зашто кога беззаконието ќе порасне (Мат. 24, 8-9), луѓето ќе се мразат и прогонуваат и клеветат меѓу себе. И тогаш ќе се појави из­мам­никот на светот (ο κοσμοπλανης – космо­измам­ник) како син Божји, и ќе прави знаци и чудеса, и земјата ќе се предаде во ра­цете негови, и ќе пра­ви беззаконија αθεμιτα) какви што никогаш на ве­кот немало (Откр. 12, 9; 2. Сол. 2, 4; Мат. 24, 24). 5. Тогаш родот човечки (η κτισις των ανθρωπων) ќе пад­не во огнот на искушенијата, и „мнозина ќе се соблазнат и ќе про­пад­нат, а оние кои ќе претрпат (υπομειναντες – издр­жат) во верата своја, ќе се спасат“ (Мат. 24, 10-13) од проклетството (υπο του καταθεματος – на Оној (Христос) Кој (другите) го проколну­ва­ат).[12] 6. И тогаш ќе се по­ја­ват знаците на Вистината: најнапред знакот на отворање (σημειον εκπετασεως – знак на појавата (Господова) – Крс­тот) на небото (Мат. 24, 31), потоа знакот на трубниот глас (1. Сол. 4, 14-17), и тре­тиот (знак): вос­кре­се­нието на мртвите.  7. Но не сите (заедно), туку ка­ко што е речено: „Ќе дој­де Господ и сите свети со Него“ (Зах. 14, 5). 8. То­гаш светот ќе „Го види Господа како доаѓа на облаците небески“ (Мат. 24, 30).

---