Продолжение на проповедта „Глад за Бога“
Кога човек ќе посака одново да се изгради себеси, тој допушта една грешка, која ја правеа во минатото дури во богословските кругови и неделните училишта, проповедајќи морализам. Со други зборови, кога некој се доближуваше до црквата тие христијани му велеа: „Внимавај да не правиш лоши дела, не оди на лоши места, не изговарај лоши зборови“ – со тоа се занимаваа. Целиот тој морализам е болен, тој е едно недобронамерно неправославно разбирање, пуританизам, пиетизам, кој гледа само на привиден резултат на работите. Во Црквата отците не се занимавале со слични работи, туку гледале во длабочината. Кога некој човек со многу проблеми и гревови ќе отидел кај нив, тие не започнувале да му зборуваат само за надворешните работи – и за нив, се разбира, но главно за врската со Бог. Затоа во Евангелието Христос вели, дека првата и најважна Божја заповед не е да не крадеш или да не прељубодејствуваш – тие се последни работи, туку врската со Бог, т.е да Го возљубиш Бог. Ако Го возљубиш Бог и имаш здрава и жива љубов кон Него, тогаш останатите работи доаѓаат однатре. Инаку можеш да ги правиш сите други работи, без да напредуваш во врската со Бог.
На тој начин навистина ќе станеш добар човек, дури и исклучителен човек, но воопшто не и човек, кој има врска со Бог. Затоа современите христијани или тие на мојата возраст, се чудат и не разбираат основни работи во Црквата. Велат: „Не ли е доволно, што ги правам сите тие работи? Што уште сакаш?“ – тие не можат да го разберат современиот свет, не можат да го разберат, на пример, монаштвото, ти велат: „Зошто да си монах? Не можеш ли да отидеш во рајот, подвизувајќи се во светот?“ Одговорот е, се разбира дека можеш да отидеш во рајот. Ама не стануваме монаси, за да отидеме во рајот. Ќе отидеме ли во рајот? Можно ли е? Ќе останеме ли надвор? Имаше еден старец на Света Гора – старец Арсениј од Кавказ, простодушен човек, кој не зборуваше многу грчки, а знаеше повеќе турски јазик. Кога имаше 75 години, се жалеше дека старец Јосиф не го прибрал кај себе и велеше, дека старецот му ветил, а тој не го прибрал. Му реков:
– Дедо, не ли се плашиш, кога ќе умреш?
– Не, не се плашам.
– Добро, а ако отидеш во адот?
– Та не сум глупав да отидам во адот!
Со други зборови, тоа зависеше од него. Нашата врска со Бог е прашање на љубов. Не е прашање на долг – да одам во врква, да ги пазам тие раоти, да ги исполнувам заповедите и да бидам добар човек. Врската со Бог не е врска со обврска, туку врска на љубов. Кога вљубениот нема разум, зема една гитара и оди пред домот на саканата… во минатото правеа така… и пее цела ноќ, за да му помине љубовната мака, таа пак го мава со саксии -е такви работи, кои ги гледавме по филмовите. Сега не знам што прават – испраќаат мејлови… Се променија тие работи, денес сѐ е тенеќија. Дури и однесувањето на луѓето. Врската со Бог е љубовна врска, во која љубовта нема граници. Таа не влегува во шеми, ниту во програми, ниту може да сопре. Таа е оган, пламен кој се разгорува во суштината на човекот, се распламтува и тој не може да влезе во шеми, за да ја изрази љубовта. Тој не зависи од надворешните работи, дури не ги погледнува. Оној кој ги гледа надворешните работи, сигурно го прави тоа и во семејните односи и го разрушува семејството, затоа што вели: „Не сум ли добар сопруг? Како не сум? Откако ти давам пари? Секој ден ти давам 10 лири да пазаруваш од продавницата! Не си ли доаѓам секој ден дома 30 минути по завршувањето на работата и поминувам ли во кафеана? Немам врски со други жени! Зар те нажалив и тепам? Не те ли водам на одмор секое лето? Не те ли водам на викенд?“ Со други зборови, еден список од неколку работи, и доколку ги правиш значи си добар. И на крајот, кога откријат, во еден момент домот им се руши, едниот е игнориран од другиот, или половината отспротива има друга врска, тогаш тие луѓе се скрушуваат и се прашуваат: „Ама зошто?“ Не разбираат, дека тие врски не се земаат на рецепта од лекар или од аптека. Ниту, пак, со некаков список ако ги правиш тие работи, значи дека си добар. Може сите да ги направиш, и пак да си бесполезен. Како фарисејот кој исполнувал сѐ што пишува во законот, но бил отфрлен од Бога, а митникот, кој не направил ништо, кое го пишува во законот, бил примен од Бога. Поради тоа, прашањето е како човекот врви кон Бог, со каков ум стои пред Бога, и дали постои таа жива врска, која ги надминува законот и надворешните работи.
Некој може да рече: „Ако сакаш да одиш по Бога, треба да го правиш тоа и тоа“. И слушаме работи од кои ни се тресат коските, ги кажуваат особено на младите: „Црковен човек, Божји човек, добар човек, треба секоја недела да одиш на црква, да не правиш неправилности, да не го правиш тоа и тоа, да се причестуваш 3-4 пати во годината и да се исповедаш исто толку пати“. И со тоа сѐ завршува.
Не стојат така работите. Тоа е грешка. Треба да ја откриеме врската на нашето битие со Бога, која треба да е жива врска, да го сакаш другиот човек без шема, без помисли и рецепти. Како што врската меѓу тебе и другиот човек е жива, така се случува и при врската со Бог. Само на тој начин можеш вистински да ја почувствуваш таа полнота, за која се зборува во Евангелието. Затоа претходно рековме, дека не ги гледаме само надворешните работи, проникнуваме подлабоко, за да ја видиме причината за тие работи и за празнината внатре во нас. Зошто имаме потреба од останатите работи? Кога ќе ја откриеме причината, најмалку имаме некакво смирение, затоа што ако навистина го сакаме Бог толку многу, нема да имаме потреба, за да ни помине маката, да отидеме да испиеме едно шише вино. Кога човек го знае тоа, барем гледа правилно на работите и започнува да се исцелува во зависност од проблемот кој го има.
Не знам дали тие работи ве изморуваат. Понекогаш се прашувам дали тоа, кое го зборувам навистина ве интересира. Верувам и мислам, дека тоа се основни работи и не ми се допаѓа во Црквата или од црковни луѓе да слушаме други работи, кои понекогаш се неопходни, на пр., да слушаме за клонирањето, за глобализацијата. Сите тие работи се неопходни и треба да се слуша мислењето на Црквата, но вие ги слушате тие работи секој ден и ги знаете подобро од мене. Од нас и од Црквата треба да го слушнете тоа, коешто не можете да го слушнете на друго место.
Веднаш по блаженството „блажени се гладните и жедните за правда затоа што тие ќе се наситат“ (Мат.5,6), Христос се искачува уште едно скалило и зборува за милостивиот човек: „Блажени се милостивите, затоа што ќе бидат помилувани“ (Мат.5,7). Кога ќе кажеме милостив, на ум ни доаѓа милостина. Доаѓа некој и ти бара една лира, ти му даваш две – тоа, се разбира, е милостина. Исто и учествувајќи во различни социјални дела, како и олеснување на болката на сиромашните. Сето тоа е добро и неопходно за поддржување на социјалниот живот. Тука Христос не зборува само за тоа, затоа што видовме во сите Евангелија, во Христовите зборови има длабочина – Он не останува на површното, надворешно спознавање на работите. Кога го слушаме зборот милостив, умот ни се насочува кон Самиот Бог. Како велиме во Црквата: „Зашто си милостив и човекољубив Бог…“. Самиот Христос, кога зборува за Себе во Стариот Завет, се нарекува милостив, велиме: „Господи Исусе Христе, помилуј ме“, како и „Помилуј ме Боже, поради големата Твоја милост“. Бог е милостив и семилостив. Затоа милостив е епитет за Бог, а човекот е милостив по ликот на милостивиот Бог. Кај свети Исаак Сириски има едно убаво место за таа милост на човекот. Тој е сириски подвижник, кој живеел во V век, кога Сиријците не биле Арапи, туку Ромеи, кои потоа станале заробеници на Арапите, го загубиле јазикот и зборуваат арапски, но се православни. Муслиманите имаат поголем историски спомен и затоа ги нарекуваат рум-ортодокс, а ние ги нарекуваме муслимани. Авва Исаак Сириски има напишано чудесна книга – многу убави „Подвижнички слова“, во кои вели: „Што е милостиво срце? Горење на срцето на човекот за целото создание, за сите луѓе, за птиците, за животните, за демоните, и за секоја твар, тој човек кога ги гледа или си спомнува за нив, од очите му бликаат солзи“.
Зошто е така? Зашто е Бог таков. Бог ги сака сите без разлика и без исклучок на еден и ист начин – тоа е основна вистина на Црквата – нема ни најмала промена во љубовта на Бог кон која и да е твар. Како што нѐ сака нас Он ги сака и демоните. Го сака 100% човекот, ја сака 100% Света Богородица и 100% ѓаволот, на еден и ист начин, без да го сака некого повеќе, а друг помалку. Затоа што, ако Бог го сака некој помалку, а друг повеќе значи дека Он има мера во љубовта, има страсти, има промена во Себеси, не е совршен, не е апсолутен. Она што се случува е, дека ние сме тие кои Бога не Го сакаме на еден и ист начин. Ѓаволот воопшто не Го сака Бог, а Света Богородица Го сака целосно. Еден од нас Го сака 10%, друг 20%, трети 100% и така нашата врска со Бог има различна мера во зависност од човекот, а не од Бог. Тоа е основното нешто кое треба да го знаеме за да не ги припишуваме обвиненијата на Бог, дека Тој другиот го сака повеќе, а мене помалку или дека Бог се разгневил на некого, а на друг помалку. Затоа кога знаеме кој е нашиот Првообраз – Бог, тогаш ќе можеме да го разбереме и човекот. Ќе научиме, дека во крајна линија не можеме да сакаме еден повеќе, а друг помалку, како и дека не треба да се изразуваме грубо за луѓе кои на пример се престапници, или се во отежната положба. Не можеме. Не може во душата да имаме лошо расположение. Тоа има одраз во општествениот живот. Доколку сме општествени битија, има одраз. Треба да ја чувствуваш таа љубов кон сите без исклучок. Се разбира, ја поседуваме ли таа мера за совршена љубов? Не. Стоиме пониско. Секој со својата мера. Ако бевме оние големи свети отци – тогаш е добро. Можевме да имаме совршена љубов. Имаме помала љубов, но зборуваме за совршенство, за да видиме до каде треба да стигнеме. Совршенство е, кога се однесуваш кон човек со апсолутна љубов. Љубовта не претставува задоволување на сопствените желби, ниту да бидеш глупав. Не претставува дека сум глупав или како да сум заспал, дека не знам што се случува, и сѐ гледам розово. Не. Божјиот човек не е безумен, ниту малоумен. Како што во минатото велеа, дека, ако си во Црква – си малоумен. Сега како велат – дека си заостанат. Не е така. Што всушност се случува? Едноставно од душата на човекот се провлекува страста, тој ги гледа работите, ги знае, го знае злото, ја знае лукавоста, ја гледа, ги гледа сите сплетки, ги разбира многу добро, едноставно не се движи со страст кон другите луѓе. Може да ги поправи работите на еден мирен, бестрасен начин, доколку тоа е возможно. Зошто? Затоа што човекот има апсолутна љубов. Тоа е многу важно, зашто, ако ја немаме таа љубов, во животот ќе се растегнуваме, ќе се растегнуваме многу, бидејќи секој ден среќаваме и гледаме човечка злоба, тешкотии, и ние стануваме лоши кон другите, независно дали ги сакаме или не. Тоа е човечкото несовршенство.
Ако не си великодушен кон тие работи и ти ќе станеш истиот, ќе влезеш во истата мелница и ти ќе мелеш, и тебе ќе те сомелат, нема да можеш да понесеш ниту една животна тежина ни од најсаканите лица – кога ќе дојде часот може да те предаде и најсаканиот, или нема да си во состојба да одговориш на тоа на кое ти го сакаш, нема да можеш да одговориш 100%. Или ќе дојде часот кога нема да го има. Така е во животот. Е, тогаш како се однесуваме кон сето тоа, главно кон тоа, што се случува не по наша желба? Ако немаме милостиво срце, тогаш и ние ќе влеземе во таа мелница, која ќе нѐ сомеле меѓу бремињата, разочарувањето, горчината, зашто срцето не ни е научено да го има тоа духовно благородство, кое се предизвикува од состраданието на милостивото срце кон секој човек. Зашто, само кога ќе го почувствуваш другиот човек, тогаш можеш да го разбереш. До толкав степен треба да е чувствително твоето срце: чувствително во смисла, да ги чувствува мислите и движењата на другите луѓе. Како ќе ги сфатиш кога имаш закоравено срце? Кога срцето е скаменето од страстите, гревот и користољубието, не разбираш ништо од тоа, или правиш уште полоши работи: може да убиеш и да се смееш. Да гледаш како другите убиваат и да не те интересира. Човекот е од железо и од памук. Огромно растојание ги дели двете работи. Има луѓе, кои се радуваат, кога го измачуваат другиот, има и други, кои тагуваат само затоа што помислиле или слушнале нешто. Немам мислам на болни работи, туку на онаа едноставност и чувствителност на срцето, која се раѓа од духовен труд на човекот, која нема ништо општо со депресијата. Тоа не е депресија, не е никаква болна безнадежност, туку великодушно сознание за случувањата околу нас, такви како што сѐ. Човекот започнува од прости работи. На кој начин му зборуваш на другиот, на кој начин ќе му помогнеш, и таа милостина, која ја даваме – да дадеш на некого една лира, што означува? Зошто Христос ни рекол да бидеме милостиви? За да ги направи бедните богати, или богатите бедни? Не, се разбира, за да општиме еден со друг. Причината за милостината во Евангелието не е социјална, туку духовна – да те натера да општиш со брата си, со тежината на брата си, со неговата потреба, да се научиш да се лишуваш, за да постои другиот, ти да умреш, за да живее другиот. Според силите се разбира. Како што умре Самиот Христос за живееме ние.
Превод:
Свештеник Игор Пармачки
Православна светлина бр. 32