Многу пати започнував да Ви пишу-
вам, и исто толку пати престанував со пи-
шувањето. Имав необично изразена желба
да бидам во допир со Вас, но не Ви пишав,
(дури ни сега не го пишувам она што би са-
кал), бидејќи со мојот живот завладеа нека-
ква неискажливост, и тоа до таа мера што
дури ни за себе не наоѓам зборови за во нив
да го сместам своето внатрешно битие.
Само едно ми е јасно: насекаде нека-
кви темни ѕидови, удри ако сакаш и со
глава во нив, нема ниту едно дупче во
нив да направиш.
Од науката и од философијата и
на нив сличните нешта одамна кренав
раце и престанав да мислам дека тие се
„сè“. Токму тогаш почнав да потсогле-
дувам, дека смислата и целта на на-
шиот подвиг и труд – е општењето со
личноста: не во „дејствителната љу-
бов“ и не во „служењето на ближниот“
(ни на тоа не гледав и не гледам како на
„сè“), туку во допирот на голата душа
со гола душа. Ако постои можност
човек да постигне нешто позитивно,
тоа може да се случи само во таков до-
пир и низ такво соединување, во кое-
што барем двајца луѓе би се сфатиле
еден друг засекогаш и до крај. Само во
таков допир тие можат да се откријат
еден на друг како бескрајност. Видов
дека таквото единство е основа на сè, и
дека тоа е постулат на севкупниот жи-
вот. Но дали е тоа остварливо? Тоа е
судбинско прашање за мене. И иако во
извесни мигови тоа ми се чини како
полна стварност, во други, пак, тоа непо-
вратно исчезнува, остава и зад себе гра-
ници и бездни меѓу личностите. Тогаш из-
гледа дека сите напори тие да се премостат
остануваат тажна и бесмислена човечка
мака… На човек не му е потребен пријател,
па макар бил и гениј, не му се потребни
умни, префинети и фини односи, потребен
му е едноставно Другар, и топли, целосно
човечни односи, такви односи, кога се да-
ваат себеси, а не своето, и те земаат тебе, а
не твоето. Дали е тоа можно? Ако не е, то-
гаш сиот живот е обвиткан со безизлезно
мрачна наметка, оти без тоа станува не-
возможно и какво и да е создавање и дејс-
твување. Оти „делата“ сами по себе, не-
осветлени од личните односи, ми изгле-
даат премногу непотребни. Сите „дела“
за мене имаат само симболична вредност,
т.е. доколку тие го изразуваат и му слу-
жат на личното општење, не на внатре-
шниот сојуз.
Можно е, од философска и литера-
турна гледна точка, дека јас во овој мо-
мент зборувам премногу наивно и повр-
шно. Но кога животот исчезнува, на чо-
века не му е до ‘длабочини’, и кога не се
занимава со ништо од она што е единс-
твено потребно. Јас не сакам ‘длабочи-
ни’, не ми треба литература, не ми тре-
баат ‘дела’ и креативност, иако можеби и
би можел да дадам нешто генијално. Ап-
солутната вредност, познанието на Бога,
не зависи од нас, не се среќава „низ огле-
далото во загатка“ – во немирниот вртлог
на симболите на поезијата и философија-
та; нам ни требаат не срамежливите нас-
мевки на Мудроста, туку – сè или ништо!
Да се допре Бог со рака, ако е тоа можно,
мислам дека е можно само преку душата на
другиот, Другарот; и со тоа сè ќе се испол-
ни со сознанието за стабилноста, да се фа-
тиш за „мишката на Силниот“… Сè останато ќе биде благословено, свето, добро, но не сега туку тогаш….
ПИСМО НА ФЛОРЕНСКИ ДО НЕГОВ БЛИЗОК ПРИЈАТЕЛ
Отец Павел Флоренски (1882 – 1948), познат по својот докторат
Столб и Тврдина на Вистината, објавен во Москва 1914 г.
ракоположен е во 1911 г. Одведен е во логор во Сибир, каде што и умира.